ساید چین چیست؟ معرفی زنجیره جانبی بلاکچین

معرفی ساید چین

ساید چین (Sidechain) یا زنجیره جانبی، یک شبکه بلاکچینی مستقل است که به‌صورت موازی در کنار بلاکچین اصلی فعالیت می‌کند و از طریق مکانیزمی به نام قفل دوطرفه (Two-Way Peg) به بلاکچین اصلی متصل می‌شود. استفاده از این مکانیزم باعث می‌شود انتقال دارایی‌ها از زنجیره اصلی به زنجیره جانبی، بدون از بین رفتن مالکیت آن‌ها صورت گیرد.

برای درک بهتر این موضوع، بهتر است مفهوم ساید چین را با مثالی به شما توضیح دهیم؛ فرض کنید اگر فردی بخواهد از ساید چین متصل به پروتکل بیت کوین استفاده کند، ابتدا باید مقدار مشخصی از BTC را به یک آدرس خاص بلاکچین اصلی ارسال کند. پس از ارسال، بیت کوین ها در زنجیره اصلی قفل شده و پس از مدتی، معادل آن‌ها در ساید چین آزاد شده و قابل استفاده خواهند بود.

جالب است بدانید که برخی کاربران Sidechains را با فورک های بلاکچینی اشتباه می‌گیرند؛ در حالی که این دو مفهوم تفاوت‌های زیادی با یکدیگر دارند. فورک زمانی رخ می‌دهد که گروهی از کاربران تصمیم می‌گیرند از زنجیره اصلی جدا شده و یک بلاکچین جدید و مستقل ایجاد کنند. اما در مقابل، ساید چین ها با هدف همکاری، تعامل و بهبود عملکرد زنجیره اصلی طراحی شده‌اند. آن‌ها با فراهم کردن قابلیت‌هایی مانند افزایش مقیاس‌پذیری، سرعت بیشتر در تراکنش‌ها یا افزودن امکانات جدید، به‌طور مکمل در کنار شبکه اصلی عمل می‌کنند.

اجزای تشکیل دهنده ساید چین چیست؟

اکنون که با مفهوم ساید چین آشنا شدید، بهتر است اطلاعاتی در خصوص اجزای اصلی آن داشته باشید. ساید چین ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند تا بتوانند به‌صورت مستقل، اما هماهنگ با زنجیره اصلی فعالیت کنند. این هماهنگی، به لطف مجموعه‌ای از اجزای کلیدی امکان پذیر شده است؛ اجزایی که هرکدام نقشی مهمی در امنیت، تعامل‌پذیری و عملکرد این زنجیره‌ها ایفا می‌کنند. با در نظر داشتن این موضوع، در ادامه قصد داریم شما را با مهم‌ترین اجزای ساید چین آشنا کنیم:

مکانیزم قفل دوطرفه (Two-Way Peg)

مکانیزم قفل دوطرفه یکی از ارکان اصلی ساید چین است و کاربران با استفاده از این سازوکار می‌توانند دارایی‌های خود را میان زنجیره اصلی و ساید چین منتقل کنند. در این فرایند، دارایی‌ها ابتدا در زنجیره اصلی قفل شده و سپس معادل آن‌ها در ساید چین آزاد می‌شود. البته بهتر است بدانید که همین سازوکار هنگام بازگشت دارایی به بلاکچین اصلی نیز اجرا می‌شود و این ویژگی تضمین می‌کند که دارایی‌ها به صورت امن و کنترل‌شده بین دو زنجیره منتقل شوند.

مکانیزم اجماع (Consensus Mechanism)

هر ساید چین می‌تواند از یک الگوریتم اجماع متفاوت نسبت به زنجیره اصلی استفاده کند. برای مثال، در حالی که بلاکچین اصلی ممکن است بر پایه اثبات کار (PoW) فعالیت کند، یک ساید چین می‌تواند از اثبات سهام (PoS) یا مدل‌های ترکیبی برای افزایش سرعت و کاهش مصرف انرژی استفاده کند. استقلال در انتخاب الگوریتم اجماع باعث می‌شود ساید چین بتواند ویژگی‌های خاصی را به کار گیرد که در زنجیره اصلی قابل اجرا نیست.

نودهای ساید چین (Sidechain Nodes)

نودها در ساید چین نقش حیاتی ایفا می‌کنند و وظیفه اعتبارسنجی تراکنش‌ها، تولید بلاک‌ها و حفظ امنیت شبکه را بر عهده دارند. البته، بسته به نوع طراحی ساید چین، ممکن است این نودها محدود یا عمومی باشند و عملکرد آن‌ها تحت قوانین یا مقررات خاصی کنترل شود.

پل ها (Bridges)

پل‌ها به عنوان رابط ارتباطی میان ساید چین و بلاکچین اصلی عمل می‌کنند. آن‌ها اطلاعاتی نظیر وضعیت دارایی‌ها، داده‌های بلاک ها و تراکنش‌ها را بین دو زنجیره منتقل می‌کنند. به‌طور کلی، وجود پل‌های قابل اعتماد برای حفظ شفافیت و صحت عملکرد ساید چین بسیار ضروری است؛ زیرا هرگونه اختلال در عملکرد آن‌ها ممکن است امنیت شبکه را تحت تاثیر قرار دهد.

دفتر کل مستقل (Independent Ledger)

هر ساید چین دارای دفتر کل مختص به خود است که تمام تراکنش‌ها، اطلاعات بلاک ها و وضعیت حساب‌ها در آن ثبت می‌شود. همانطور که از نام آن پیدا است این دفتر کل به‌صورت مستقل عمل می‌کند، اما قابلیت تعامل و تبادل داده با بلاکچین اصلی را نیز دارد.

قوانین و مقررات (Rules & Policies)

هر ساید چین ممکن است قوانین و ساختار منحصر به‌فردی داشته باشد که جزئیاتی مانند نحوه ایجاد بلاک‌ها، تایید تراکنش‌ها، تعیین کارمزدها و شیوه تعامل با زنجیره اصلی را مشخص می‌کنند.

این قوانین می‌توانند براساس اهداف خاص هر ساید چین طراحی شوند و به توسعه‌دهندگان این امکان را بدهند تا ویژگی‌ها یا محدودیت‌های سفارشی سازی شده‌ای برای کاربردهای خاص خود پیاده‌سازی کنند.

معرفی انواع ساید چین

ساید چین‌ها انواع مختلفی دارند که هر کدام با اهداف و کاربردهای مشخصی طراحی و توسعه یافته‌اند. این تنوع به بلاکچین‌ها اجازه می‌دهد تا به‌صورت انعطاف‌پذیر به نیازهای مختلفی همچون افزایش مقیاس‌پذیری، بهبود سرعت تراکنش‌ها، حفظ حریم خصوصی، پشتیبانی از قراردادهای هوشمند و سایر کاربردها پاسخ دهند. به‌طور کلی، تنوع ساید چین ها، نقش مهمی در گسترش اکوسیستم بلاکچین و ایجاد فرصت‌های نوآورانه ایفا می‌کند. با در نظر داشتن این موضوع انواع ساید چین ها شامل:

• ساید چین متحد (Federated Sidechain)
• سایدچین مجوزدار (Permissioned Sidechain)
• ساید چین عمومی (Public Sidechain)
• ساید چین اجماع متحد (Federated Consensus Sidechain)
• ساید چین سفارشی (Custom Sidechain)

ساید چین متحد (Federated Sidechain)

ساید چین متحد نوعی از زنجیره جانبی است که توسط گروهی منتخب از نودها یا اعضای معتبر همچون فدراسیون مدیریت می‌شود. در این مدل، کنترل و اعتبارسنجی تراکنش‌ها در اختیار این گروه محدود قرار دارد؛ از همین رو تمامی نودها نمی‌توانند به‌صورت آزاد در فرایند اجماع مشارکت کنند. ساختار ساید چین متحد منجر به افزایش سرعت تراکنش‌ها و کاهش هزینه‌ها می‌شود و در عین حال امنیت قابل قبولی را حفظ می‌کند. این نوع ساید چین ها معمولا در محیط‌هایی کاربرد دارند که نیاز به همکاری بین چند سازمان یا نهاد خاص وجود دارد و کنترل متمرکزتری نسبت به ساید چین‌های عمومی ارائه می‌دهند.

ساید چین مجوزدار (Permissioned Sidechain)

ساید چین مجوزدار نوعی زنجیره جانبی است که دسترسی به آن محدود و کنترل‌شده است و تنها کاربران یا نودهای تایید شده اجازه دارند در شبکه شرکت کنند. برخلاف ساید چین های عمومی که هر کسی می‌تواند در آن‌ها شرکت کنند، در ساید چین مجوزدار، هویت شرکت‌کنندگان مشخص و تایید شده است. اختصاصی بودن ساید چین مجوزدار باعث افزایش امنیت و حریم خصوصی می‌شود و اغلب برای فعالیت‌های سازمانی، تجاری یا دولتی که به کنترل دقیق‌تر و قوانین خاص نیاز دارند، استفاده می‌شوند. همچنین این نوع ساید چین ها معمولا از مکانیزم‌های اجماع سریع‌تر و بهینه‌تر استفاده می‌کنند و می‌توانند بدون اینکه شبکه را در خطر بیندازند تراکنش‌ها را با سرعت بالا و هزینه کمتر پردازش کنند.

ساید چین عمومی (Public Sidechain)

ساید چین عمومی یکی دیگر از ساید چین ها است که همه کاربران می‌توانند در آن شرکت کنند. برخلاف ساید چین های مجوزدار که فعالیت در آن‌ها تنها برای نودهای خاص امکان پذیر است، در ساید چین عمومی هیچ محدودیتی برای ورود وجود ندارد و نودها به‌صورت غیرمتمرکز فعالیت می‌کنند.

این نوع ساید چین ها معمولا از مکانیزم‌های اجماع مشابه بلاکچین های عمومی مانند اثبات کار (PoW) یا اثبات سهام (PoS) بهره می‌برند و به منظور افزایش مقیاس‌پذیری و افزودن امکانات جدید به بلاکچین اصلی طراحی شده‌اند؛ از همین رو در حالی که امنیت و شفافیت در شبکه حفظ می‌شود، کاربران می‌توانند از قابلیت‌هایی مانند قراردادهای هوشمند، تراکنش‌های سریع‌تر و کارمزدهای کمتر بهره‌مند شوند.

ساید چین اجماع متحد (Federated Consensus Sidechain)

ساید چین اجماع متحد نوعی زنجیره جانبی است که توسط گروه محدودی از اعضای معتبر یا نودهای منتخب اداره می‌شود. این گروه با همکاری یکدیگر تراکنش‌ها را تایید و بلاک‌ها را ایجاد می‌کنند. برخلاف بلاکچین‌ های عمومی که هرکسی می‌تواند در آن مشارکت کند، در این نوع ساید چین ها فقط اعضای فدراسیون حق تصمیم‌گیری دارند. این روش باعث می‌شود امنیت نسبی حفظ شده و در عین حال، تراکنش‌ها با سرعت بیشتر و هزینه کمتر انجام شوند. این نوع ساید چین ها معمولا برای پروژه‌هایی کاربرد دارند که در آن‌ها چند سازمان یا نهاد می‌خواهند به‌صورت مشترک کنترل شبکه را در دست داشته باشند.

ساید چین سفارشی (Custom Sidechain)

ساید چین سفارشی برای نیازها و اهداف خاص یک پروژه یا سازمان طراحی شده است و در این مدل، تنظیمات فنی، قوانین اجماع، سرعت پردازش و امکانات شبکه بر اساس خواسته‌های کاربر یا تیم توسعه‌دهنده قابل تغییر و بهینه‌سازی است.

به‌طور کلی، سازوکار ساید چین سفارشی با سایر ساید چین ها متفاوت بوده و این زنجیره جانبی به بلاکچین اصلی متصل است؛ اما می‌تواند ویژگی‌هایی مانند امنیت، مقیاس‌پذیری یا قابلیت‌های خاصی که در بلاکچین مادر وجود ندارد را ارائه دهد. این انعطاف‌پذیری بالا باعث می‌شود کسب‌وکارها و توسعه‌دهندگان بتوانند راه‌حل‌های بلاکچینی اختصاصی و کاربردی متناسب با نیازهای خود ایجاد کنند.

مزایای زنجیره جانبی

ساید چین ها مزایای متعددی برای شبکه‌های بلاکچینی به همراه دارند و همین ویژگی‌ها، آن‌ها را به ابزاری کاربردی و موثر برای توسعه زیر ساخت‌های شبکه های بلاکچینی تبدیل کرده‌اند. یکی از مهم‌ترین مزایای ساید چین، افزایش مقیاس‌پذیری شبکه است. با انتقال بخشی از بار تراکنش‌ها از زنجیره اصلی به ساید چین، شبکه اصلی سبک‌تر شده و تراکنش‌ها با سرعت بیشتری پردازش می‌شوند.

همچنین، ساید چین ها امکان انجام تراکنش‌هایی سریع‌تر و با کارمزد کمتر را فراهم می‌کنند که این موضوع برای کاربران و توسعه‌دهندگان بسیار جذاب و کاربردی است. از دیگر مزیت‌های ساید چین می‌توان به قابلیت آزمایش ویژگی‌ها و فناوری‌های جدید بدون ایجاد اختلال در زنجیره اصلی اشاره کرد. به همین دلیل توسعه‌دهندگان می‌توانند در ابتدا ایده‌ها و قراردادهای هوشمند جدید را در ساید چین ها پیاده‌سازی و آزمایش کنند.

علاوه بر این، زنجیره‌های جانبی می‌توانند از قوانین اختصاصی و الگوریتم‌های اجماع متفاوت بهره‌مند شوند و بر همین اساس، انعطاف‌پذیری بالاتری نسبت به بلاکچین اصلی داشته باشند. در نهایت، ساید چین‌ها به حفظ امنیت بلاکچین اصلی نیز کمک می‌کنند؛ زیرا در صورت بروز مشکل یا آسیب‌پذیری در زنجیره جانبی، عملکرد و امنیت زنجیره اصلی دچار اختلال نخواهد شد.

جمع بندی

ساید چین‌ یا زنجیره جانبی، فناوری‌ای در حوزه بلاکچین است که با هدف افزایش مقیاس‌پذیری، کاهش هزینه‌ها و ارتقا عملکرد بلاکچین‌های اصلی توسعه یافته است. ساید چین ها به‌صورت موازی با زنجیره اصلی عمل کرده و از مکانیزمی به نام قفل دوطرفه برای انتقال دارایی‌ها با امنیت بالا استفاده می‌کنند. به‌طور کلی، هر ساید چین دارای دفتر کل مستقل، مکانیزم اجماع اختصاصی و نودهای مختص به خود است و ساید چین عمومی، مجوزدار، متحد و سفارشی از انواع آن هستند که هر کدام برای کاربردهای خاصی طراحی شده‌اند.