مقالات آموزشی ارز دیجیتال
مشتقات مالی چیست؟
مشتقات مالی (Financial Derivatives) به ابزارهایی گفته می‌شود که ارزش آن‌ها به تغییرات قیمت دارایی‌های مختلف، همچون سهام، کالاها یا ارزهای دیجیتال بستگی دارد. به عبارت دیگر، این ابزارها قراردادی می‌باشند که بر اساس تغییرات قیمت دارایی‌های اصلی در آینده ارزش گذاری می‌شوند. با در نظر داشتن این موضوع زمانی که شما یک قرارداد مشتقه می‌بندید، در واقع دید بلند مدتی روی تغییرات قیمت‌ها در آینده دارید. این نوع قراردادها برای شما شرایطی فراهم می‌کند تا بدون اینکه خود دارایی مورد نظر را خریداری کنید، از نوسانات قیمت‌ها بهره ببرید یا ریسک‌های معاملاتی را مدیریت کنید.
به طور کلی، مشتقات مالی می‌توانند برای مدیریت ریسک، افزایش سود یا حتی جلوگیری از ضرر در برابر تغییرات قیمت‌ها در بازارهای مختلف کاربرد به‌سزایی داشته باشند. برای درک بهتر این موضوع قصد داریم این مفهوم کلیدی را با مثالی به شما توضیح دهیم، از همین رو با خود فرض کنید کشاورزی قراردادی آتی برای فروش گندم خود منعقد کرده است و در این قرارداد ذکر شده که در سه ماه آینده قیمت هر تن گندم 2000 دلار است. این قرارداد به کشاورز اطمینان می‌دهد که می‌تواند در سه ماه آینده هر تن از گندم‌های خود را به قیمت 2000 دلار بفروشد و در صورت کاهش قیمت گندم در بازار، او همچنان می‌تواند محصول خود را به قیمت توافقی بفروشد.
از طرف دیگر، خریدار نیز در این قرارداد اطمینان دارد که در صورت افزایش قیمت گندم، می‌تواند آن را با همان قیمت 2000 دلار خریداری کند. با در نظر داشتن این موضوع بهتر است بدانید که این نوع قرارداد آتی نمونه‌ای از مشتقات مالی است که برای مدیریت ریسک مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین می‌توان گفت، مشتقات مالی به عنوان ابزاری برای پیش بینی تغییرات بازار طراحی شده‌اند.
کاربردهای مشتقات مالی چیست؟
اکنون که با مشتقات مالی آشنا شدید بهتر است بدانید که این فناوری از کاربردهای بسیار زیادی در دنیای مالی برخوردارند. یکی از مهم‌ترین کاربردهای آن‌ها مدیریت ریسک است. به طور مثال، شرکت‌ها یا سرمایه گذاران می‌توانند با استفاده از مشتقات مالی، خود را در برابر تغییرات قیمت‌ها در بازار، همچون نوسانات نرخ ارز یا قیمت نفت، محافظت کنند. همچنین، مشتقات برای سرمایه گذاران شرایطی فراهم می‌کند تا بدون نیاز به خرید دارایی‌های واقعی، از تغییرات قیمت‌ها سود ببرند. البته کاربردهای این فناوری به همین جا ختم نمی‌شود و این ابزارها در تامین نقدینگی و ایجاد فرصت‌های سرمایه گذاری جدید نیز نقش مهمی دارند.
با در نظر داشتن این موضوع از دیگر کاربردهای مشتقات مالی می‌توان به استفاده در کشف قیمت‌ها و کمک به تنظیم بازار اشاره کرد. به طور کلی، مشتقات مالی به افراد و نهادهای مالی کمک می‌کنند تا در یک بازار پیچیده و پر از تغییرات، بهترین تصمیمات را بگیرند. البته مشتقات مالی در دنیای ارزهای دیجیتال نیز کاربرد به سزایی دارد و برای سرمایه گذاران شرایطی فراهم می‌کند تا از نوسانات شدید قیمت‌ها به نفع خود استفاده کنند و ریسک‌های معاملاتی خود را نیز مدیریت کنند. از همین رو با استفاده از قراردادهای آتی، اختیار معامله و سایر مشتقات، سرمایه گذاران می‌توانند بدون نیاز به خرید مستقیم ارزهای دیجیتال، از تغییرات قیمت‌ها سود ببرند.
مزایای مشتقات مالی
مشتقات مالی مزایای منحصر به فردی دارند که باعث شده‌اند این فناوری به ابزاری حیاتی در بازارهای مالی تبدیل شوند. یکی از بزرگ‌ترین مزایای مشتقات مالی ، توانایی پوشش ریسک است. این ابزارها برای سرمایه گذاران شرایطی فراهم می‌کنند تا بتوانند ریسک‌های ناشی از نوسانات قیمت‌ها را کاهش دهند و از ضررهای غیرمنتظره جلوگیری کنند.
علاوه بر این، مشتقات مالی به افزایش کارایی بازار کمک می‌کنند و با استفاده از این ابزارها، نقدینگی بازار افزایش می‌یابد و معاملات سریع‌تر و با هزینه کمتری انجام می‌شوند. در این بین، مشتقات مالی برای افراد و شرکت‌ها شرایطی فراهم می‌کند تا بتوانند استراتژی‌های پیچیده‌تری برای سرمایه گذاری داشته باشند و بازده بیشتری از دارایی‌های خود کسب کنند. در مجموع، این ابزارها به شفافیت و بهینه‌سازی فرایندهای مالی کمک کرده و فرصت‌های جدیدی برای سرمایه گذاران ایجاد می‌کنند.
معایب مشتقات مالی
مشتقات مالی از مزایای بسیار زیادی برخوردارند اما با این حال، معایب خاص خود را نیز دارند. یکی از بزرگ‌ترین معایب این ابزارها، پیچیدگی بالای آن‌ها است که این موضوع می‌تواند برای سرمایه گذاران تازه کار چالش برانگیز باشد. به صورت کلی درک درست از نحوه عملکرد مشتقات و مدیریت صحیح آن‌ها نیازمند دانش و تجربه فراوان است و استفاده نادرست از آن‌ها به ضررهای سنگین ختم می‌شود، زیرا نوسانات شدید قیمت‌ها می‌تواند ریسک‌های بزرگتری ایجاد کند.
از سوی دیگر، وابستگی زیاد به مشتقات مالی ممکن است باعث ایجاد بحران‌های مالی شود، به ویژه اگر نهادهای مالی نتوانند این ابزارها را به درستی مدیریت کنند، نقدینگی پایین در برخی بازارهای مشتقات باعث می‌شود مشکلاتی در انجام معاملات و شفافیت کم در قیمت گذاری ایجاد شود.
انواع مشتقات مالی
همانطور که در بخش‌های بالا نیز به آن اشاره کردیم مشتقات مالی به دسته‌ای از ابزارهای مالی گفته می‌شوند که ارزش آن‌ها از تغییرات قیمت دارایی‌های دیگر منشا می‌گیرد. این ابزارها به طور عمده برای پیش بینی و مدیریت ریسک طراحی شده‌اند و برای سرمایه گذاران شرایطی فراهم می‌کنند تا از تغییرات قیمت‌ها در آینده بهره‌برداری کنند. با در نظر داشتن این موضوع هر یک از مشتقات مالی به شکل متفاوتی عمل می‌کنند و می‌توانند برای اهداف مختلفی همچون تامین مالی، پوشش ریسک و همچنین افزایش بازدهی مورد استفاده قرار گیرند.
البته بهتر است بدانید که این ابزارها معمولا با شرایط خاصی که در قراردادها مشخص می‌شود، امکان معامله در آینده را فراهم می‌کنند و به سرمایه گذاران این فرصت را می‌دهند که در زمان مناسب وارد بازار شوند یا از آن‌ها خارج شوند. از همین رو در ادامه مقاله قصد داریم انواع مشتقات مالی را به شما معرفی کنیم.
معاملات فیوچرز (Futures)
فیوچرز (Futures) یکی از روش‌های معاملاتی محبوب در بازارهای مالی است و یکی از انواع مشتقات مالی به حساب می‌آید که در آن یک قرارداد بسته می‌شود. به صورت کلی در آن قرارداد دو طرف توافق می‌کنند که یک دارایی خاص را در آینده و با قیمت معین معامله کنند. البته این قراردادها معمولا برای خرید و فروش کالاها، سهام یا ارزهای دیجیتال استفاده می‌شوند و زمانی که یک فرد وارد معامله فیوچرز می‌شود، موافقت می‌کند که در تاریخ مشخصی در آینده، دارایی مورد نظر را به قیمت از پیش تعیین شده بخرد یا بفروشد.
با در نظر داشتن این موضوع بهتر است بدانید که این روش معاملاتی از ویژگی‌های بسیار زیادی برخوردار است که یکی از ویژگی‌های مهم معاملات فیوچرز این است که طرفین باید در تاریخ مشخص قرارداد را اجرا کنند، حتی اگر قیمت دارایی تغییر کرده باشد. بنابراین می‌توان گفت این ابزار مالی به سرمایه گذاران کمک می‌کند تا از تغییرات قیمت‌ها در آینده سود ببرند یا از ریسک‌های قیمت گذاری جلوگیری کنند حتی اگر بازار روند نزولی را در پیش بگیرد.
قراردادهای فوروارد (Forward Contract)
قراردادهای فوروارد (Forward Contracts) نوعی توافق بین دو طرف می‌باشند که در آن‌ها، یک دارایی مشخص در آینده، با قیمتی که امروز تعیین شده، خرید و فروش می‌شوند. برخلاف قراردادهای استاندارد فیوچرز، قراردادهای فوروارد انعطاف بیشتری دارند و معمولا در بازار OTC یا همان بازار خارج از بورس معامله می‌شوند. انعطاف در این نوع قراردادها به طرفین اجازه می‌دهد مواردی همچون تاریخ تسویه و مقدار دارایی را متناسب با نیازهای خود تعیین کنند.
با این حال، یکی از ریسک‌های اصلی Forward Contract، نبود تضمین رسمی است؛ به این معنی که طرفین قرارداد با خطر نکول یا عدم اجرای تعهدات روبرو هستنند. البته بهتر است بدانید این قراردادها اغلب توسط شرکت‌ها یا سرمایه گذاران برای پوشش ریسک‌های ناشی از نوسانات بازار، همچون تغییرات نرخ ارز یا قیمت کالاها، مورد استفاده قرار می‌گیرند و به عنوان یکی از انواع مشتقات مالی، ابزاری موثر برای برنامه ریزی آینده و تثبیت قیمت‌ها محسوب می‌شوند.
معاملات آپشن یا قرارداد اختیار معامله
یکی دیگر از انواع مشتقات مالی معاملات آپشن (Option trading) یا قراردادهای اختیار معامله است که این روش معاملاتی به خریدار حق می‌دهند یک دارایی خاص را در تاریخ مشخصی در آینده و با قیمتی از پیش تعیین شده خریداری کنند یا به فروش بگذارند. از البته این نوع از مشتقات مالی نیز از انعطاف پذیری بالایی برخوردار است و شرایطی را برای سرمایه گذاران و معامله گران فراهم می‌کنند تا بتوانند بسته به شرایط بازار تصمیم بگیرند از این ویژگی استفاده کنند یا خیر.
با در نظر داشتن این موضوع بهتر است بدانید که قراردادهای اختیار به دو نوع اصلی اختیار خرید (Call Option) و اختیار فروش (Put Option) تقسیم می‌شود. اختیار خرید برای سرمایه گذاران شرایطی فراهم می‌کند تا بتوانند یک دارایی را خریداری کنند، در حالی که اختیار فروش حق فروش دارایی را به آن‌ها می‌دهند. البته این قراردادها اغلب برای مدیریت ریسک، کسب سود از تغییرات قیمت و ایجاد استراتژی‌های پیشرفته سرمایه گذاری به کار می‌روند.
اهرم معاملاتی یا لوریج (Leverage)
اهرم معاملاتی یا لوریج (Leverage) یکی از مفاهیم کلیدی در بازارهای مالی است که برای سرمایه گذاران شرایطی فراهم می‌کند تا با استفاده از منابع مالی قرض گرفته شده، سود بالقوه خود را افزایش دهند. به زبان ساده، لوریج به شما اجازه می‌دهد که با سرمایه‌ای کمتر از مقدار واقعی معامله، کنترل بیشتری بر یک موقعیت مالی داشته باشید. این مفهوم به ویژه در معاملات مشتقات، مانند فیوچرز و آپشن‌ها، اهمیت زیادی دارد و می‌تواند سودهای چشمگیری را ایجاد کند، اما هم زمان ریسک‌های زیادی نیز به همراه دارد.
از همین رو اگر بازار برخلاف پیش بینی کاربران حرکت کند، ضررهای کاربران نیز به همان نسبت چند برابر خواهند شد. به همین دلیل، استفاده از لوریج به دقت بالا و درک کافی از شرایط بازار نیاز دارد. همچنین این فناوری به عنوان یکی از ویژگی‌های مشتقات مالی، ابزاری قدرتمند برای افزایش بازده سرمایه گذاری است.
جمع بندی
مشتقات مالی به عنوان ابزارهایی پیشرفته در بازارهای مالی، نقش اساسی در مدیریت ریسک، افزایش بازده و بهره گیری از نوسانات قیمت دارند. این ابزارها، از قراردادهای فیوچرز و فوروارد گرفته تا اختیار معامله، برای سرمایه گذاران و شرکت‌ها شرایطی فراهم می‌کنند تا با برنامه ریزی دقیق‌تر بتوانند، تصمیمات بهتری بگیرند. با در نظر داشتن این موضوع بهتر است بدانید که مشتقات مالی از ویژگی‌‌ها و مزایای بسیار زیادی برخوردارند اما با این وجود نیازمند درک عمیق و مدیریت هوشمندانه می‌باشند، زیرا در کنار فرصت‌های بزرگ، ریسک‌های قابل توجهی نیز به همراه دارند.
در نهایت، مشتقات مالی نه تنها شفافیت و کارایی بازارهای مالی را ارتقا می‌دهند، بلکه ابزارهایی برای نوآوری و توسعه در دنیای سرمایه گذاری محسوب می‌شوند. از همین رو با استفاده صحیح و آگاهانه از این ابزارها، می‌توان از تغییرات پویا و پیچیده بازار بهره برداری کرد و گامی موثر در جهت موفقیت مالی برداشت.
سوالات متداول
-
چرا سرمایه گذاران از مشتقات استفاده می کنند؟
-
هجینگ در مشتقات مالی چیست؟
-
چه عواملی بر قیمت گذاری مشتقات مالی تاثیر می‌گذارند؟
