بررسی فناوری بلاکچین در زنجیره تامین و اهمیت آن

بلاک چین (Blockchain) چیست؟

بلاک چین یکی از فناوری‌های مهم در دنیای امروز است که از اهمیت زیادی برخوردار است از همین رو بهتر است ابتدا با این فناوری آشنا شوید سپس به نقش بلاکچین در زنجیره تامین بپردازیم. بلاک چین (Blockchain) یک پایگاه داده یا یک حساب توزیع شده است که به صورت غیرمتمرکز داده‌ها و اطلاعات را درون خود ذخیره می‌کند. به صورت کلی می‌توان گفت این فناوری از مجموعه‌ای از بلاک ها تشکیل شده و که هر بلاک حاوی کدی به نام هش است که این کدها برای تایید اعتبار داده‌های موجود در بلاک چین به صورت رمزنگاری طراحی شده است و امکان دستکاری آن وجود ندارد.

البته باید به این نکته دقت کنید که در بلاک جدید هش بلاک قبلی نیز درج شده است، از همین رو امکان تغییر اطلاعات در بلاک‌های قبلی وجود ندارد که این موضوع باعث محبوبیت بلاک چین شده است، البته این موضوع در افزایش داده‌ها نیز تاثیر به‌سزایی می‌گذارد. با این حال پیشرفت هرچه بیشتر این تکنولوژی منجر به به وجود آمدن انواع بلاکچین شده است، از همین رو افراد می‌توانند براساس اهدافی که مدنظر دارند انواع مختلفی از بلاک چین را انتخاب کنند.

زنجیره تامین چیست؟

زنجیره تامین یک مفهوم کلیدی و مهم در علم مدیریت است که به مجموعه‌ای از فرآیندها، فعالیت‌ها، نهاده‌ها، منابع و ارتباطات اطلاق می‌شود و برای تامین مواد، خدمات و محصولات مورد نیاز یک سازمان یا صنعت در نظر گرفته می‌شود. در واقع، زنجیره تامین مسیری است که محصولات از مرحله تولید تا رسیدن به مصرف‌کننده طی می‌کنند، برای طی کردن این مسیر تمامی افراد، سازمان‌ها، در روند تولید یک محصول دخیل هستند.

با در نظر داشتن این موضوع می‌توان گفت هر محصولی که به دست کاربر می‌رسد نتیجه تلاش بسیاری از سازمان‌ها و ذینفعان آن می‌باشد و نبود هر یک از این اجزا در مجموعه مشکل ایجاد می‌کند. برهمین اساس به این مجموعه کاربردی زنجیره تامین گفته می‌شود. البته زنجیره تامین برای اینکه بتواند فعالیت‌ها را به درستی انجام دهد باید روند کاری خود را براساس برنامه ریزی و مدیریت توسعه محصول، منبع یابی، تهیه، تولید و محصولات پیش ببرد که به آن مدیریت زنجیره تامین گفته می‌شود. مدیریت زنجیره تولید از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا به کاهش هزینه، کاهش ریسک از دست دادن اطلاعات و سرعت بخشیدن یه زنجیره تولید کمک می‌کند.

همانطور که در بخش بالا نیز به آن اشاره کردیم بلاک چین در بیشتر حوزه‌ها راه پیدا کرده و این بار فناوری بلاکچین به زنجیره تامین نیز نفوذ کرده است و ابن تکنولوژی کاربردهای زیادی در زنجیره تامین داشته است. برهمین اساس در ادامه مقاله قصد داریم به نقش بلاکچین در زنجیره تامین بپردازیم تا با این فناوری بیشتر آشنا شوید.

نقش بلاکچین در زنجیره تامین

اکنون که با زنجیره تامین آشنا شدید بهتر است بدانید که زنجیره تامین در چندین سال اخیر پیشرفت‌های زیادی با خود به همراه داشته و همین موضوع باعث پیچیده شدن این فرآیند شده است. پیشرفت زنجیره تامین شرایطی فراهم کرده تا سازمان‌ها بتوانند در مناطق متفاوت فعالیت کنند البته افراد عادی نیز می‌توانند با استفاده از این فناوری در سراسر دنیا با یکدیگر ارتباط برقرار کنند که این عملیات منجر به افزایش کارایی و حتی کاهش هزینه‌ها می‌شود. اما بهتر است بدانید که پیشرفت‌های زنجیره تامین در کنار داشتن ویژگی‌های متعدد، چالش‌ها و مشکلات زیادی نیز به همراه دارد.

از همین رو یکی از چالش‌های مهم و حیاتی در زنجیره تامین حفظ دید در کل شبکه است، زیرا زمانی که یک شرکت، محصول خود را تحویل می‌دهد تا به دست افراد یا سایر سازمان‌ها و همکاران برسد نمی‌تواند مسیر حرکت محصول را ردیابی کند. از همین رو عدم ردیابی دقیق محصول می‌تواند مشکلاتی همچون تاخیر، خطا و حتی تقلب را به بار بیاورد که در این صورت هرگونه تخلف و مشکل در روند رسیدن محصول مشخص نمی‌شود. برهمین اساس بلاک چین برای حل چالش‌ها و مشکلات این فناوری به زنجیره تامین ورود کرده است.

دنیای بلاک چین با ایجاد یک شبکه امن و شفاف شرایطی فراهم کرده تا شرکت تولید کننده محصول و شرکت تحویل گیرنده هر دو از شرایط لحظه‌ای محصول اطلاع داشته باشند. برهمین اساس مواردی همچون بروز خطا، تاخیر در زمان رسیدن محصول یا تقلب به راحتی مشخص می‌شود. همچنین حوزه بلاک چین غیرقابل دستکاری است، برهمین اساس نقش بلاکچین در زنجیره تامین باعث می‌شود که هیچ یک از اطلاعات زنجیره تامین تغییر نکند. البته کاربردهای بلاکچین در زنجیره تامین تنها به ردیابی کالاها خلاصه نمی‌شود بلکه بلاکچین از کاربردهای زیادی در حوزه زنجیره تامین برخوردار است.

کاربردهای بلاکچین در زنجیره تامین چیست؟

همانطور که در بخش بالا نیز به آن اشاره کردیم کاربردهای بلاک چین در زنجیره تامین تنها به ردیابی محصولات خلاصه نمی‌شود بلکه این فناوری از کاربردهای بسیار زیادی برخوردار است. یکی از کاربردها و ویژگی‌های مهم این فناوری پایداری محیطی است، زیرا در جهان هستی ESG یا راهبری زیست محیطی از اهمیت زیادی بهره‌مند است. از همین رو فناوری بلاکچین نیز برای ارتقای پایداری محیط زیست با ردیابی انتشار گاز کربن و سایر اثرات زیست محیطی در سراسر زنجیره تامین استفاده می‌شود. برهمین اساس می‌توان از این اطلاعات برای بهبود و کاهش اثرات کلی بر روی زیست محیطی استفاده کرد، که این این موضوع می‌تواند صحت و سلامت محصولات را نیز مشخص کند.

البته با استفاده از بلاکچین و دستگاه‌های اینترنت اشیا می‌توان اطلاعات مربوط به شرایط محصولات زنجیره تامین را همچون رطوبت و دما را ثبت کرد و از کیفیت و ایمنی محصول اطمینان حاصل کرد. البته استفاده از این ویژگی در محصولاتی که امکان فاسد شدن آن‌ها وجود دارد تاثیر به‌سزایی دارد. همچنین برخی از صنایع همچون دارو یا دارایی‌های گران قیمت همچون عتیقه همواره در خطر تقلب یا جعل قرار دارند. با در نظر داشتن این موضوع می‌توان گفت که به دلیل عدم شفافیت، زنجیره تامین نیز با این چالش روبرو است، زیرا تقلب می‌تواند به اعتبار یک برند آسیب بزند و باعث سلب اعتماد مردم شود.

از همین رو بلاک چین در زنجیره تامین باعث ذخیره ایمن داده‌ها و ارائه قابلیت ردیابی می‌شود تا افراد بتوانند از صحت محصولات خود اطمینان حاصل کنند و از خطر تقلب جلوگیری کنند. البته این موارد که به آن اشاره شد از مهم‌ترین کاربردها و اهمیت بلاکچین در زنجیره تامین است و بهتر است بدانید این فناوری از ویژگی‌های دیگری نیز برخوردار است.

معایب بلاک چین در زنجیره تامین

در حالی که فناوری بلاک چین مزایای بالقوه بسیاری را برای مدیریت زنجیره تامین ارائه می‌دهد، چالش‌ها و محدودیت‌های متعددی نیز به همراه دارد. مقیاس پذیری یکی از مشکلات و چالش‌‌های مهم بلاکچین در زنجیره تامین است و هر چه شرکت‌ها و سازمان‌های بیشتری از فناوری بلاک چین استفاده کنند با مشکل مقیاس پذیری روبرو می‌شوند، زیرا ممکن است زیر ساخت‌های فعلی سایت نتوانند حجم زیادی از تراکنش‌ها را به سرعت تایید کنند و این کار ممکن است با تاخیر انجام شود.

همچنین از آنجایی که فناوری بلاکچین به نسبت جدید است هنوز قوانین و مقررات خاصی برای فعالیت آن‌ها طراحی نشده است و در حوزه‌های قضایی همچنان تردیدهایی در خصوص این فناوری وجود دارد. برهمین اساس ممکن است خطرات قانونی و نظارتی، شرکت‌هایی که از بلاک چین استفاده می‌کنند را تهدید کند. با در نظر داشتن این موضوع بهتر است شرکت‌هایی که قصد دارند از بلاک چین در زنجیره تامین استفاده کنند از هرگونه تغییرات در مقررات اطلاع داشته باشند.

جمع بندی

با توجه به بررسی‌ها و مطالعات صورت گرفته، مشخص است که فناوری بلاکچین به عنوان یک راه حل نوین در بهبود عملکرد زنجیره تامین موثر است. با امکاناتی همچون امنیت، شفافیت، غیرقابل تغییری و اثبات هویت، بلاکچین می‌تواند به حل بسیاری از چالش‌هایی که در زنجیره تامین وجود دارد، کمک کند. از این رو، توسعه و استفاده از این فناوری در صنایع مختلف پیشنهاد می‌شود تا عملکرد و کارایی زنجیره تامین بهبود یابد و به نتایج مطلوب‌تری برسد البته این فناوری معایبی نیز دارند که در این مقاله به توضیح کاملی در خصوص آن‌ها پرداختیم.